Nederland was in oorlog met Japan van 8 december 1941 tot augustus 1945 en heeft in maart 1942 gecapituleerd.
Toen Nederland zich snel begon te realiseren dat het te maken had met een Japanse overmacht, heeft het geprobeerd zoveel mogelijk manschappen te evacueren met het doel om in een geallieerd verband de Japanse legermacht te bevechten in de Pacific.

Hein Panhuyzen heeft zich zeer vermoedelijk in 1939, als 17-jarige, (Sander: moet ik verifiëren) bij de ML-KNIL (Militaire Luchtvaart van het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger) aangemeld.
Hein Panhuyzen moet minstens in 1941 te kennen hebben gegeven dat hij een vliegcarrière ambieerde. Het feit dat zijn ambitie werd gehonoreerd, moet betekenen dat hij met een positief resultaat een aantal tests heeft doorlopen, anders zou hij niet in aanmerking zijn gekomen voor zo'n ongetwijfeld dure opleiding.

De carrière van Hein Panhuyzen, als vliegenier bij de ML-KNIL, was maar van korte duur; hij is binnen een jaar na zijn aankomst (mei 1942) in Jackson verongelukt (februari 1943). Zijn militaire rang was op dat moment korporaal; dat was een gebruikelijke rang voor een leerling-vlieger.

Vermoeden
Ik heb overigens een vermoeden dat Hein Panhuyzen tot aan het moment van evacuatie een (technisch) ondersteunende rol heeft gehad in de ML-KNIL. Maar het aanbod om te worden opgeleid tot gevechtspiloot en daarbij de zekerheid te krijgen om te worden geëvacueerd heeft hem doen besluiten om dit avontuurlijke carrièrepad op te gaan.

(De evacuatiecampagne moet een enorme operatie zijn geweest die werd uitgevoerd onder zeer hoge tijdsdruk en zoveel mogelijk uit het zicht van de oprukkende Japanse legermacht. Bovendien moesten er zoveel mogelijk gevechten of acties worden gevoerd om de Japanse opmars te vertragen, om daarmee zoveel mogelijk tijd te winnen. Het is aannemelijk dat de volgorde van evacuatie werd bepaald op basis van urgentie. En die urgentie werd o.a. bepaald door de zgn. gevechtswaarde van legeronderdelen en van militair personeel. Gevechtspiloten (wel of niet in opleiding) waren van grote gevechtswaarde.

0. Inleiding

1. Start van Hein’s militaire carrière op vliegveld Andir (vlakbij Bandoeng)

2. Overplaatsingen om de ML-KNIL opleiding veilg te stellen

3. Eerste vier maanden van de opleiding in Australië

4. Voortzetting van Hein’s militaire carrière in de Verenigde Staten

5. Vliegtraining op Sherman Army Airfield en Jackson Army Air Base

6. Laatste rustplaats van Hein Panhuyzen

Hein Panhuyzen was 11 jaar oud toen zijn moeder in 1933 overleed. Er brak toen een moeilijke tijd aan voor de kinderen, die allemaal tussen de 3 en 17 jaar oud waren. Zijn 49-jarige vader Olym Panhuyzen was na het overlijden van zijn 43-jarige echtgenote niet in staat om goed voor zijn kinderen te zorgen. Voor zover bekend hebben in ieder geval de jongste kinderen (Victor, Rijk en Melie) op een internaat gezeten. Nel Panhuyzen heeft zich later ontfermd over de jongste twee kinderen, Rijk en Melie, toen ze in 1936 op 17-jarige leeftijd trouwde met Jo Boutmy.
Het is vooralsnog niet bekend bij wie Hein Panhuyzen was ondergebracht toen hij tussen de 11 en 17 jaar oud was.

Vermoeden
Ik vermoed dat hij zich, na het afronden van een technische middelbare opleiding, op 17-jarige leeftijd heeft aangemeld bij de ML-KNIL. Ik vermoed ook dat hij op de ML-KNIL-basis Andir Airfield, vlakbij Bandoeng, was gelegerd en daar verzekerd was van kost, inwoning en inkomen.

Het vliegveld is door de ML-KNIL aangelegd en op 1 maart 1925 officieel geopend.
In eerste instantie had het een militaire functie, maar het kreeg spoedig ook een civiele functie.
Op het terrein werd ook een vliegtuigfabriek neergezet waar de vliegtuigen voor het ML-KNIL werden geassembleerd en gerepareerd.

Het is zeer waarschijnlijk dat Hein Panhuyzen in 1939 daar zijn carrière bij de ML-KNIL is begonnen.

Noodzakelijke overplaatsing naar de VS
Omdat spoedig bleek dat ook Australië niet veilig was voor een Japanse inval, werd door Nederland besloten om de ML-KNIL-vliegopleiding te verplaatsen naar de VS. Op 20 april 1942 werd de hele groep van 575 leerlingen en instructeurs verplaatst naar Jackson Army Air Base, VS. (Dat vliegveld werd voorheen Hawkins Field Airport genoemd voordat het een militaire functie had.) De gevechtseenheid van de Nederlandse luchtmacht bleef achter op Archerfield om bij te dragen aan de geallieerde acties.

Fairbairn Air Base
De Nederlandse gevechtseenheid van de ML-KNIL werd spoedig overgeplaatst van Brisbane naar Canberra. Dat had te maken met de talrijke vliegbewegingen in Brisbane i.v.m. de geallieerde acties. Dat maakte de basis "Archerfield" niet geschikt voor het maken van oefenvluchten als voorbereiding op de gevechtsacties.

Bron: Wikipedia
https://en.m.wikipedia.org/wiki/File:Pacific_War_Japanese_Advances.jpg

Ook de scheepvaartroutes tussen de VS en Australië werden bedreigd; daarmee kwam de bevoorrading van de geallieerde vliegvelden in gevaar. De redenen om de ML-KNIL-vliegopleiding te verplaatsen van Archerfield, Brisbane, naar de veiligere VS, begonnen zich op te stapelen.

De Slag in de Koraalzee
De Amerikanen begonnen hun eerste zeeslag tegen de Japanse marine in de Koraalzee om de scheepvaartroutes tussen de VS en Australië zeker te stellen en de Japanse opmars in de Grote Oceaan te stuiten. Die eerste zeeslag maakte onderdeel uit van de algehele strategie om de Japanse troepen in dat gehele zeegebied vanuit de Koraalzee in noordwestelijke richting terug te dringen tot aan Japan.

De directe aanleiding voor de zeeslag in de Koraalzee was het feit dat er een omvangrijke Japanse vloot van troepentransportschepen op weg was naar het zuiden van Nieuw-Guinea, dat nog in handen was van de geallieerden. De transportschepen vervoerden invasietroepen die niet alleen tot taak hadden om het zuiden van Nieuw-Guinea in handen te krijgen, maar ook om vandaaruit voorbereidingen te treffen voor een invasie op de noordelijke kusten van Australië. De invasievloot werd begeleid door een Japanse escorte van 2 vliegdekschepen, 2 zware kruisers en 6 torpedobootjagers.

De Amerikaanse vloot bestond uit 2 vliegdekschepen, 1 schip voor het lanceren en bergen van verkennervliegboten, 7 zware kruisers, 1 lichte kruiser en 13 torpedobootjagers.

De slag werd uitsluitend gevoerd door de vliegtuigen van de vliegdekschepen. Er werden luchtgevechten gevoerd en de vloten bestookten elkaar door gebruik te maken van bommenwerpers en torpedovliegtuigen. De schepen van beide vloten hebben elkaar nooit gezien; de afstand tussen de vloten bleef minstens 100 km. Tijdens de slag hebben de Amerikanen zwaardere verliezen geleden dan de Japanners. Echter, de verliezen aan de vloot van vliegtuigen van de Japanse vliegdekschepen waren dermate groot dat er niet meer voldoende luchtdekking aan de Japanse invasievloot kon worden geboden, waardoor het risico op het mislukken van een landing op de zuidkust van Nieuw-Guinea te groot werd bevonden. Er werd dan ook afgezien van de invasie en de invasiemacht trok zich terug.

Die Slag in de Koraalzee, die tussen 4 en 8 mei 1942 werd gevoerd, bleek achteraf een belangrijk keerpunt te zijn; het was het moment waarop het initiatief van de strijd naar de kant van de geallieerden begon te verschuiven. Het Japanse leger heeft nooit meer een invasie op het zuidelijke deel van Nieuw-Guinea kunnen ondernemen.

Achteraf is gebleken dat het risico op het mislukken van een invasie door Japan als te groot werd ingeschat. De gevechtskracht van de geallieerde troepen in Nieuw-Guinea en van de Amerikaanse vloot was niet groot genoeg om de invasiemacht tegen te houden. De Amerikaanse vloot was te verzwakt uit de strijd gekomen. Echter, het was een kwestie van tijd. De Amerikaanse industriële capaciteit werd al ingezet om te helpen een enorme militaire macht op te bouwen die nooit zou kunnen worden geëvenaard, laat staan overtroffen, door Japan. Er zou een moment komen dat het initiatief van de strijd bij de geallieerden zou komen te liggen. Gelukkig was die tijd nu al aangebroken.

Eagle Farm Airfield
Dit vliegveld heeft tijdens de Tweede Wereldoorlog gediend als een belangrijke basis van de USAAF, waar op grote schaal vliegtuigen werden geassembleerd, gerepareerd en opgeslagen. De vliegtuigen werden met speciale vliegdekschepen vanuit de VS naar Brisbane gebracht in vrijwel volledig geassembleerde staat; alleen de vleugels moesten nog aan de vliegtuigrompen worden gemonteerd.

Overzicht van de opleiding tot gevechtspiloot
De algemene vliegtraining tot gevechtspiloot bestond uit drie fasen:

1. Een primaire training met een Fairchild PT-19A op Sherman Army Airfield, vlakbij Leavenworth, zo'n 40 km van Kansas City vandaan.
2. Een basistraining met een Vultee BT-13A Valiant op Jackson Army Air Base.
3. Een geavanceerde training met een North American T-6 Texan, eveneens op Jackson Army Air Base.

Overzicht van de opleiding tot bommenwerperpiloot
De algemene vliegtraining tot bommenwerperpiloot bestond uit drie fasen:

1. Een primaire training met een Fairchild PT-19A op Sherman Army Airfield, vlakbij Leavenworth, zo'n 40 km van Kansas City vandaan.
2. Een basistraining met een Vultee BT-13A Valiant op Jackson Army Air Base.
3. Een geavanceerde training met een Beech AT-11 eveneens op Jackson Army Air Base.

Afbeelding 5.1 geeft de huidige (2024) situatie weer en afbeelding 5.2 die van 1943.

Afbeelding 5.3 geeft de huidige (2024) situatie weer en afbeelding 5.4 die van 1943.

Rechts de trainingsvliegtuigen van het type Vultee BT-13 Valiant.

De foto is in 1942 gemaakt.
Het is erg waarschijnlijk dat Hein Panhuyzen hiertussen heeft gestaan.

Tot januari 1942 werd de vliegbasis, onder een soort huurcontract, gedeeltelijk gerund door de Nederlanders, maar vanaf die datum werd de basis helemaal overgenomen door de Amerikanen, de "Army Air Forces Southeast Training Center". Het hele opleidingsprogramma werd vanaf dat moment geleid door de "74th Flying Training Wing", die haar hoofdkwartier had op de Maxwell Air Force Base, Alabama.

De trainingen werden verzorgd door drie eskaders van de 74th Flying Training Wing:

• 735th Basic Flying Training Squadron,
  voor de basistraining op de Vultee B-13 Valiant;
• 736th Single-Engine Flying Training Squadron,
  voor de geavanceerde training op de North American T-6 Texan;
• 737th Twin-Engine Flying Training Squadron.
  voor de training op de B-25 Mitchell bommenwerper

Hein Panhuyzen maakte deel uit van een groep van meer dan 500 Nederlandse vliegers die in Jackson werden getraind. Ze werden opgeleid tot:

• piloten voor bommenwerpers (143);
• gevechtspiloten (101);
• navigators op bommenwerpers (141);
• radio-operators op bommenwerpers (77);
• boordschutters op bommenwerpers (156).

In de eerste fase van de training werd Hein Panhuyzen getraind op een Fairchild PT-19. In die tweede fase van de opleiding werd hij getraind op een Vultee B-13A Valiant, een trainingsvliegtuig dat de karakteristieken had van een gevechtsvliegtuig als het gaat om motorvermogen en wendbaarheid. De derde fase was een geavanceerde training op een North American T-6 Texan.
Zijn opleiding zou worden afgesloten met een operationele training op een toestel dat hij uiteindelijk zou gaan gebruiken voor de gevechtsmissies.

Hein Panhuyzen is tijdens de tweede fase van zijn training verongelukt. Hij is niet aan de geavanceerde training en de operationele training toegekomen.

Hein Panhuyzen is niet toegekomen aan deze derde fase van zijn training.

Het "Gedenkteken Luchtvarenden" (gemeente Soest) bestaat uit twintig aaneengesloten granieten gedenkzuilen. De zuilen zijn elk twee meter hoog en 1 meter 30 breed en wegen 1000 kilo.
Op een van de zuilen wordt ook Hein Panhuyzen vermeld.

1. Informatie over de ML-KNIL het legeronderdeel waar Hein Panhuyzen was ingedeeld (uit: Archieven.nl):
   https://www.archieven.nl/nl/zoeken?mivast=0&mizig=210&miadt=2231&miaet=1&micode=806&minr=2468391&miview=inv2&milang=nl

2. Memorial Archive: Lost Dutch Aviators during WWII
   https://aircrewremembered.com/lost-rob-philips-memorial-archive-rolls-of-honour-mkl-knil-1913-1952-soesterberg-monument-group-1.html

3. Informatie over de Fairchild PT-19
   https://en.wikipedia.org/wiki/Fairchild_PT-19

4. Informatie over de Vultee B-13 Vailiant
   https://en.wikipedia.org/wiki/Vultee_BT-13_Valiant

5. Informatie over sectie 41 (Nederlandse sectie) van de begraafplaats waar Hein Panhuyzen ligt begraven.
   https://www.landmarkscout.com/section-41-cedar-lawn-cemetery-jackson-mississippi-usa/

6. Documentaire "Dutch Wings over Jackson" van de "Mississippi Department of Archives and History" over de Nederlandse piloten in Jackson:
   https://www.youtube.com/watch?v=preyJJl1Xws

7. De nagedachtenis van die Nederlandse piloten die begraven liggen Jackson wordt in ere gehouden door Natalie Maynor (https://nl.findagrave.com/user/profile/46770385) en Matty Berkers (https://nl.findagrave.com/user/profile/46850190) Matty Berkers is vrijwel zeker een nazaat van sergeant M.J. Berkers die daar ook begraven ligt.

8. Stadskaart van Bandoeng (1945): Beeldbank van de universiteitsbibliotheek van de Vrije Unversiteit Amsterdam
   https://digitalecollecties.vu.nl/digital/collection/krt/id/2429/

9. Fotocollectie over de ML-KNIL in Jackson: Nationaal Archief
   https://www.nationaalarchief.nl/onderzoeken/zoeken?activeTab=photos&rm=gallery&searchTerm=ML-KNIL%20jackson

10. Royal Netherlands Military Flying School (Wikipedia)
    https://nl.wikipedia.org/wiki/Royal_Netherlands_Military_Flying_School

11. No. 18 (Netherlands East Indies (NEI)) Squadron (Wikipedia)
    https://nl.wikipedia.org/wiki/No._18_(Netherlands_East_Indies)_Squadron